بسم الله الرحمن الرحيم
اللهم صلّ علي محمد و آل محمد
جامعه ي ايده آل
در قرآن
استاد : جناب آقاي دكتر واعظي
نعيمه پورصالحي
پاييز 1389
1
موضوع جامعه ايدهآل را ميتوان در چهار عنوان كلي مورد بررسي قرار داد.
-1 نشانهها و دلايل تشكيل جامعهي ايده آل و لزوم آن در قرآن
-2 نتايج استقرار جامعهي ايدهآل
-3 نمونه هايي از جوامع بد
-4 مشخصات جامعهي ايدهآل
نشانهها و دلايل تشكيل جامعه ي ايده آل و لزوم آن در قرآن
خداوند در قرآن تصريح دارد آدميان از ابتدا امت واحده بوده اند و سپس اختلاف نموده و در
نتيجه خداوند پيامبران را جهت تشكيل مجدد اين امت واحده مبعوث نموده است . وما كَانَ النَّاس إِلاَّ أُمةً واحِدةً فَاخْتَلَفُواْ ولَولاَ كَلِمةٌ سبقَت مِن ربك لَقُضِيبنَهم فِيم فِيهِ يخْتَلِفُون 1 حتي در جاي
ديگر از قرآن آمده است كه خداوند اگر مي خواست مي توانست مردم را امت واحده نمايد ، وليكن اين
كار را انجام نداده تا خود به اين مهم بپردازند . و لَو شَاء اللَّه لَجعلَكُم أُمةً واحِدةً و لَاكِن لِّيبلُوكُم فىِ
راتِ 2 اين آيات نشانگر اين مهم است كه نياز انسان به يك ساختار اجتماعي ما ءاتَئكُم فَاستَبِقُواْ الْخَي
نمونه هم در تكوين وي نهاده شده و هم اينكه او بايد بصورت تشريعي اين امر را تحقق بخشد . لذا
خداوند پيامبران الهي خويش را موظف نموده تا به ايجاد اين نظام اجتماعي بپردازند . قَالَ يقَومِ أَ
رءيتُم إِن كُنت على بينَةٍ من ربى و رزقَنىِ مِنْه رِزقًا حسنًا و ما أُرِيد أَنْ أُخَالِفَكُم إِلى ما أَنْهئكُم
عنْه إِنْ أُرِيد إِلَّا الْاصلَح ما استَطَعت 3
و اما در خصوص وجود يك چنين جامعه اي و امكان تحقق آن بايد اشاره نمود كه خ داوند خود

الَّذِينَ آمنُوا مِنكُم وعمِلُوا الصالِحاتِ لَيستَخْلِفَنَّهم فِي الْأَرضِ 4
ضمنا تمامي آياتي كه هر يك به نحوي به سرگذشت و عاقبت بد اقوام گذشته اشاره نموده است،
نشان از اين مي باشد كه خداوند انتظار تشكيل يك جامعه نمونه و ايده آل را دارد ؛ از اين رو جوامع بد
و عوامل نابودي آنها را مثال مي آورد تا امروزيان را از رسيدن به چنين عاقبتي انذار نموده و انتظار
1
سوره مباركه يونس، آيهي 19
2
سوره مباركه مائده، آيهي 48
3
سوره مباركه هود، آيهي 88
4
سوره مباركه نور، آيات 55 و 56
2
خود را به آنان گوشزد نمايد . يرِيد اللّه لِي بينَ لَكُم ويهدِيكُم سنَنَ الَّذِينَ مِن قَبلِكُم ويتُوب علَيكُم
واللّه علِيم حكِيم 1
اين نكته نيز حائز اهميت فراوان است كه خداوند در آيه ي 200 سوره مباركه آل عمران مومنان را
به صبر فردي و جمعي دعوت نموده و حتي فراتر از بحث صبر آنها را به مرابطه امر مي نمايد . يعني
در منظر الهي مومنان و جامعه انساني فقط در صورت بهره گيري از توان اجتماعي خود است كه به
رستگاري ميرسند. يا أَيها الَّذِينَ آمنُواْ اصبِرُواْ وصابِرُواْ ورابِطُواْ واتَّقُواْ اللّه لَعلَّكُم تُفْلِحونَ 2
نتايج استقرار جامعه ي ايده آل
حال كه بحث لزوم و امكان تشكيل جامعه ايده آل مطرح شد بايد اشاره نمود كه خداوند براي اين
جامعه نتا يج و ثمراتي را نيز مترتب مي داند كه از آن جمله باز شدن بركات آسمان و زمين است در
صورتيكه كه اهل يك قريه ايمان بياورند . ولَو أَنَّ أَهلَ الْقُرَى آمنُواْ واتَّقَواْ لَفَتَحنَا علَيهِم برَكَاتٍ منَ
السماء والأَرضِ ولَكِن كَذَّبواْ فَأَخَذْنَاهم بِما كَانُواْ يكْسِبونَ 3
البته ايجاد يك چنين جامعه اي نتايج و فوايد بسياري از جمله برخورداري، عبوديت خداوند و
برانداختن نظام شرك، پرستش دسته جمعي و بسياري ديگر از اين دست دارد كه در بخش
مشخصات جامعه ايده آل به آن اشاره مي شود. (چراكه هر يك از مشخصات اين جامعه را مي توان
بعنوان ثمرات و فوايد آن نيز در نظر گرفت.)
نمونههايي از جوامع بد
همانطور كه در بخش نشانه ها و دلايل تشكيل جامعه ايده آل و لزوم آن در قرآن اشاره گرديد ،
خداوند با اشاره به جوامع بد و بيان سرگذشت و عاقبت آنان كه به نابودي و هلاكت ختم شده است
سعي دارد تا اقوام و جوامع موجود را انذار دهد كه با اصلاح برنامه ها و نحوه زندگي خود از اين
فرجام دهشتناك ره ايي يابند . لذا بارها متذكر مي شود كه اين اقوام، گروه هايي مثل شما بودند و حتي
در برخي موارد اشاره مي نمايد كه برخي از اين اقوام از شما قويتر، آثارشان و آبادانيشان هم بيشتر
1
سوره مباركه نساء، آيهي 26
2
سوره مباركه آل عمران، آيهي 200
3
سوره مباركه اعراف، آيهي 96
3
بوده، با اين حال سرگذشتي جز هلاكت نداشته اند . أَولَم يسِيرُوا فِي الْأَرضِ فَ ينظُرُوا كَيف كَانَ عاقِبةُ
الَّذِينَ مِن قَبلِهِم كَانُوا أَشَد مِنْهم قُوةً وأَثَاروا الْأَرض وعمرُوها أَكْثَرَ مِما عمرُوها 1
در خصوص علت هلاكت اين اقوام نيز آيات قرآن دلايل مختلفي را بيان مي دارد؛ از جمله عدم
. توجه به آيات ا لهي 2، عدم توجه به دلائل و انذارهاي پيامبران الهي 3، ظلم به خود 4، كفر 5 و تكذيب 6
نكته قابل توجه آنكه خداوند در كنار بيان عاقبت هر يك از اين اقوام به انذار و توجه مخاطب خود
(جوامع موجود ) ميپردازد و به نكته هاي مختلفي اشاره مي نمايد كه شايد يكي از مهمترين اين نكات،
كه وجه مشترك بسياري از اين موارد نيز مي باشد، تأكيد و توجه بر عقلانيت است . وكَم أَهلَكْنَا قَبلَهم
من قَرْنٍ هم أَشَد مِنْهم بطْشًا فَنَقَّبوا فِي الْبِلَادِ هلْ مِن محِيصٍ ؛ إِنَّ فِي ذَلِك لَذِكْرَى لِمن كَانَ لَه
قَلْب أَو أَلْقَى السمع وهو شَهِيد  7 ؛ أَفَلَم يهدِ لَهم كَم هلَكْنَا قَبلَهم منَ الْقُرُونِ يمشُونَ فِي مساكِنِهِم
ياتٍ لِّأُولِي النُّهى 8 اين نكته خود مويد اين مطلب است كه امر تشكيل و ايجاد يك Ĥ إِنَّ فِي ذَلِك لَ
ساختار اجتماعي نمونه (جامعه ايده آل)، علاوه بر آنكه ريشه در فطرت انسان دارد (همانطور كه پيشتر
بدان اشاره شد )، امري كاملا عقلي است و يك جامعه ي با مردمان عاقل ، بر اين لزوم واقف بوده و به
آن سمت هدايت ميشود.
مشخصات جامعهي ايدهآل
در قرآن كريم مشخصات و آفات مختلفي براي جام عه ايده آل بيان شده است كه ما در اينجا به
مهمترين آنها اشاره مينماييم :
-1 دين ورزي
يك چنين جامعه اي بر پايه ي نظام توحيدي شكل مي گيرد، كه مي توان آن ر ا در قالب طراحي يك
ساختار عبادي ديد . در اينچنين جامعه اي تمامي فرايندهاي عبادي با نگاهي جمعي طراحي مي گردد .
1
سوره مباركه روم، آيهي 9
2
ياتِ لَعلَّهم يرْجِعونَ، سوره مباركه احقاف، آيهي 27 Ĥ ولَقَد أَهلَكْنَا ما حولَكُم منَ الْقُرَى وصرَّفْنَا الْ
3
أَلَم يأْتِهِم نَبأُ الَّذِينَ مِن قَبلِهِم قَومِ نُوحٍ وعادٍ وثَمود وقَومِ إِبرَاهِيموِأَصحابِ مدينَ والْمؤْتَفِكَاتِ أَتَتْهم رسلُهم بِالْبينَاتِ فَما كَانَ اللّه
لِيظْلِمهم ولَكِن كَانُواْ أَنفُسهم يظْلِمونَ ، سوره مباركه توبه، آيهي 70
4
وجاءتْهم رسلُهم بِالْبينَاتِ فَما كَانَ اللَّه لِيظْلِمهم ولَكِن كَانُوا أَنفُسهم يظْلِمونَ ، سوره مباركه روم، آيهي 9
5
أَفَلَم يسِيرُوا فِي الْأَرضِ فَينظُرُوا كَيفكَانَ عاقِبةُ الَّذِينَ مِن قَبلِهِم دمرَ اللَّه علَيهِم ولِلْكَافِرِينَ أَمثَالُها ، سوره مباركه محمد، آيهي 10
6
قَد خَلَت مِن قَبلِكُم سنَنٌ فَسِيرُواْ فِي الأَرضِ فَانْظُرُواْ كَيف كَانَ عاقِبةُ الْمكَذَّبِينَ ، سوره مباركه آل عمران، آيهي 137
7- سوره مباركه ق، آيات 36 و 37
8- سوره مباركه طه، آيه ي 128
4-
إِياك نَعبد وإِياك نَستَعِين 1 لذا در اين جامعه امر به نماز آن هم دستور جمعي ، بسيار مدنظر قرار
دارد. الَّذِينَ إِن مكَّنَّاهم فِي الْأَرضِ أَقَاموا الصلَاةَ واتَوا الزَّكَاةَ وأَمرُوا بِالْمعرُوفِ ونَهوا عنِ الْمنكَرِ
ولِلَّهِ عاقِبةُ الْأُمورِ 2
البته بايد توجه داشت كه در اين جامعه ايده آل، صرفا ايمان و انجام فرائض ديني به مصابه پذيرش
اين ساختار توحيدي هدف نبوده و نتيجه منظور را بدست نخواهد داد . بلكه ريشه دار شدن و نهادينه
كردن اين ايمان و توحيد نيز در اين خصوص م وضوعيت دارد . لذا خداوند در توضيح وعده خود كه
صالحان را در نهايت در زمين جانشين خواهد نمود و در توضيح صفات و حالات صالحان ، اينگونه
مي فرمايد : وعد اللَّه الَّذِينَ آمنُوا مِنكُم وعمِلُوا الصالِحاتِ لَيستَخْلِفَنَّهم فِي الْأَرضِ كَما استَخ لَف
الَّذِينَ مِن قَبلِهِم ولَيمكِّنَنَّ لَهم دِينَهم الَّذِي ارتَضَى لَهم  3 يعني ديني كه خدا بر آن راضي است، همان
رضايتي كه در آيات مربوط به غدير از آن به اسلام تعبير شده است و اين يعني نهادينه شده اين
ايمان.
از نتايج استقرار ا ين جامعه با محوريت توحيد آن خواهد بود ، كه هيچگاه ياد و ذكر خداوند در آن
جامعه مورد غفلت قرار نگرفته و قيامت از ياد افراد نخواهد رفت . رِجالٌ لَّا تُلْهِيهِم تِجارةٌ ولَا بيع عن
ذِكْرِ اللَّهِ وإِقَامِ الصلَاةِ وإِيتَاء الزَّكَاةِ يخَافُونَ يوما تَتَقَلَّب فِيهِ الْقُلُوبوالْأَبصار 4
از مهمترين نكات ايجاد اين جامعه توحيدي آنست كه براي تحقق آن و حاكميت اوامر و
دستورات الهي مي بايست ولايتي الهي در جامعه وجود داشته باشد كه افراد با تبعيت از آن بتوانند راه
توحيد را به درستي بپيمايند. و ما ءاتَئكُم الرَّسولُ فَخُذُوه و ما نهَئكُم عنْه فَانتَهواْ 5
از مهمترين اركان اين جامعه بحث عدل است . خداوند برپايي عدل را در اين جامعه نه صرفا
وظيفه رهبري وأُمِرْت لِأَعدِلَ بينَكُم  6 كه وظيفه اي همگاني مي داند . لَقَد أَرسلْنَا رسلَنَا بِالْبينَاتِ وأَنزَلْنَا
معهم الْكِتَاب والْمِيزَانَ لِيقُوم النَّاس بِالْقِسطِ وأَنزَلْنَا الْحدِيد فِيهِ بأْس شَدِيدومنَافِع لِلنَّاسِ ولِيعلَم
اللَّه من ينصرُهورسلَه بِالْغَيبِ إِنَّ اللَّه قَوِي عزِيزٌ 7
1- سوره مباركه حمد، آيهي 5
2- سوره مباركه حج، آيهي 41
3- سوره مباركه نور، آيات 55
4- سوره مباركه نور، آيهي 37
5- سوره مباركه حشر، آيهي 7
6- سوره مباركه شوري، آيه ي 15
7- سوره مباركه حديد، آيهي 25
5
البته عدالت داراي شعوبات مختلفي است كه تمامي آنها در ايجاد و برپايي اين جامعه مدنظر بوده
است. از آن جمله؛ ميانه روي و اعتدال ، وكَذَلِك جعلْنَاكُم أُمةً وسطًا لِّتَكُونُواْ شُهداء علَى النَّاسِ
ويكُونَ الرَّسولُ علَيكُم شَهِيد ا 1 و عدم وجود شباهت در ساختار هستي و برقراري نظام ارزشگزاري
بر مبناي تقوي است ، يا أَيها النَّاس إِنَّا خَلَقْنَاكُم من ذَكَرٍ وأُنثَى وجعلْنَاكُم شُعوبا وقَبائِلَ لِتَعارفُوا إِنَّ
أَكْرَمكُم عِند اللَّهِ أَتْقَاكُم إِنَّ اللَّه علِيم خَبِيرٌ 2
-3 وجود سيستم نظارتي
از ديگر نكات جامعه ايده آل وجود سيستم نظارتي در آن است . سيستمي كه به تمامي افعال و
اعمال جامعه نظارت داشته و نسبت به آنها واكنش نشان مي دهد. سيستمي كه هر جا وجود خلأ و يا
نقصي را احساس نمايد نسبت به انجام آن دعوت نموده و در مورد اشتباهات و مسائل غلط نيز
جهت بر طرف شدن آن ، از خود واكنش نشان داده و نهي مي نمايد . كُنتُم خَير أُمةٍ أُخْرِجت لِلنَّاسِ
تَأْمرُونَ بالْمعرُوفِ وژتَنْهژوژنَ عژنِ الْمنكَرِ 3
شايان توجه است كه اين امر يعني نظارت هم بعنوان يك امر همگاني مطرح شده (چنانچه در
آيهي فوق بد ان اشاره شد .) و هم بصورت يك امر ويژه به گروهي از جامعه تكليف شده است .
ولْتَكُن منكُم أُمةٌ يدعونَ إِلَى الْخَيرِ ويأْمرُونَ بالْمعرُوفِ وينْهونَ عنِ الْمنكَرِ وأُولَئِك هم الْمفْلِحونَ 4
در اين نظام بحث سلامت اقتصادي نيز بسيار مورد توجه بوده و براي شكل گيري آن قوانين
متعددي وضع شده است. ما أَفَاء اللَّه على رسولِهِ مِنْ أَهلِ الْقُرَى فَلله و لِلرَّسولِ و لِذِى الْقُرْبى و
الْيتَمى و الْمساكِينِ و ابنِ السبِيلِ كى لَا يكُونَ دولَةَ بين الْأَغْنِياءِ مِنكُم 5
كه از آن جمله ميتوان به بحث زكات 6، قرض دادن 7، انفاق 8، صدقه 9 اشاره نمود.
1- سوره مباركه بقره، آيه ي 143
2- سوره مباركه حجرات، آيه ي 13
3- سوره مباركه آل عمران، آيه ي 110
4- سوره مباركه آل عمران، آيه ي 104
5- سوره مباركه حشر، آيه ي 7
6- وأَقِيموا الصلَاةَ وآتُوا الزَّكَاةَ وأَطِيعوا الرَّسولَ لَعلَّكُم تُرْحمونَ ، سوره مباركه نور، آيه ي 56
9-يأَيها الَّذِينَ ءامنُواْ لَا تُبطِلُواْ صدقَتِكُم بِالْم نّ و الْأَذَى ، سوره مباركه بقره، آيه ي 264

6اين جامعه شديدا نسبت به عواملي كه سلامت اين نظام اقتصادي را بر هم زند واكنش داشته و از
آن پرهيز مي نمايد. از آن جمله بحث ربا است كه در حكم م حاربه با خدا انگاشته مي شود . فَأْذَنُواْ
بِحرْبٍ منَ اللَّهِ و رسولِهِ 1
-5 امنيت
از مهمترين نكات موجود در ساختار يك جامعه نمونه و ايده آل بحث امنيت است . در حقيقت
ميتوان امنيت را از نشانه ها و عوامل تشكيل اين جامعه دانست . وعد اللَّه الَّذِينَ آ منُوا مِنكُم وعمِلُوا
الصالِحاتِ لَيستَخْلِفَنَّهم فِي الْأَرضِ كَما استَخْلَف الَّذِينَ مِن قَبلِهِم ولَيمكِّنَنَّ لَهمدِينَهم الَّذِي ارتَضَى
لَهم ولَيبدلَنَّهم من بعدِ خَوفِهِم أَمنًا 2
اين امنيت هم شامل امنيت افراد جامعه نسبت به معضلات و آفات دروني جامعه مي شود و هم به
امنيت كل جامعه نسبت به آفات و آسيب هاي خارجي توجه دارد . در خصوص امنيت افراد در درون
ساختار جامعه ايده آل احكام و دستورات متعددي وجود دارد، از جمله : دفاع و صيانت از آبروي
مومنان در قبال انواع شا يعات 3، مقابله همگاني با مفاسد اجتماعي و عدم رأفت در اجراي حدود الهي
و نيز برخورد تبليغي نسبت به اين امور 4، ضمن اينكه خداوند نسبت به كساني كه در جامعه ترويج
فحشاء و بي بندوباري اخلاقي مي نمايند تهديد و انذار مي نمايد. إِنَّ الَّذِينَ يحِبونَ أَن تَشِيع الْفَحِشَةُ
فىِ الَّذِينَ ءامنُواْ لهُم عذَاب أَلِيم فىِ الديا و الاَْخِرَةِ و اللَّه يعلَم و أَنتُم لَا تَعلَمو ن 5
همچنين در خصوص ايجاد امنيت براي جامعه در قبال آفات، خطرات و تهديدات خارجي، اشاره
دارد به داشتن قدرت نظامي جهت ترس دشمنان، تا خيال حمله و تهاجم را هم به خود راه ندهند. و
أَعِدواْ لَهم ما استَطَعتُم من قُوةٍ و مِن رباطِ الْخَيلِ تُرْهِبونَ بِهِ عدو اللَّهِ و عدوكُم و ءاخَرِينَ مِن دونِهِم
6
از ديگر شعوبات بحث امنيت همانا رعايت حقوق هر يك از افراد است كه اين نيز مورد توجه آيات
قرآن ميباشد. فَاستَجاب لَهم ربهم أَنِّي لاَ أُضِيع عملَ عامِلٍ منكُم من ذَكَرٍ أَو أُنثَى 7
1سوره مباركه بقره، آيهي 279
2سوره مباركه نور، آيات 55 و 56
3و الَّذِينَ يرْمونَ الْمحصنَتِ ثم لَم يأْتُواْ بِأَربعةِ شهَداء فَاجلِدوهم ثَمنِينَ جلْدةً و لَا تَقْبلُواْ لهُم شهَدةً أَبدا و أُولَئك هم الْفَسِقُون ، سوره
مباركه نور، آيه ي 4
4هدالزَّانِيةُ والزَّانىِ فَاجلِدواْ ك لُ وحِدٍ منهُما مِاْئَةَ جلْدةٍ و لَا تَأْخُذْكم بهِِما رأْفَةٌ فىِ دِينِ اللَّهِ إِن كُنتم تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ و الْيومِ الاَْخِرِ و لْيش
عذَابهُما طَائفَةٌ منَ الْمؤْمِنِين ، سوره مباركه نور، آيه ي 2
5سوره مباركه نور، آيه ي 19
6سوره مباركه انفال، آيه ي 60
7سوره مباركه آل عمران، آيه ي 195
6- ايجاد نظام برادري و اخوت
در اين جامعه روابط ميان انسانها (مومنان) ديگر نه فقط بر اساس يك رابطه مكاني، زماني و
نسبي كه بر اساس يك رابطه ايماني طراحي شده و اين روابط تا به حدي گسترش و عمق پيدا مي-
كند كه تبديل به رابطه برادري ميشود. إِنَّما الْمؤْمِنُونَ إِخْوةٌ فَأَصلِحوا بينَ أَخَويكُم واتَّقُوا اللَّه لَعلَّكُم
تُرْحمونَ 1
لذا خداو ند از نتايج و ثمرات ايجاد جامعه ايده آل را اينگونه بيان مي كند كه حتي افرادي كه در
جامعه با هم دشمن هستند ، بينشان الفت ايجاد مي كند تا به حدي كه آنان برادر يكديگر مي شوند .
واعتَصِمواْ بِحبلِ اللّهِ جمِيعا ولاَ تَفَرَّقُواْ واذْكُرُواْ نِعمةَ الل هِ علَيكُم إِذْ كُنتُم أَعداء فَأَلَّف بينَ قُلُوبِكُم
فَأَصبحتُم بِنِعمتِهِ إِخْوانًا 2 نكته قابل توجه آنكه خداوند جهت حفظ و پايداري اين نظام برادري نيز
چارهانديشي نموده و سيستمي طراحي مينمايد. و إِذَا جاءك الَّذِينَ يؤْمِنُونَ بَِايتِنَا فَقُلْ سلَم علَيكُم3
نظام برادري و اخوت طراحي شده در ساختار جامعه ايدهآل داراي ثمرات و نتايجي نيز ميباشد كه
اين نتايج خود بعنوان راهكارها و عوامل موثر ديگر در جامعه ايدهآل مطرح ميشود كه مومنان
موظف به اجراي آن ميباشند. از آن جمله مشورت گرفتن در اجراي امور 4 و تعاون و همكاري در
انجام كارهاست. 5از جمله آفات اين برادري و اخوت در جامعه ، همانا تفرقه و اختلاف است . از اين رو در جاي
جاي قرآن مومنان از اين تفرقه نهي شده اند واعتَصِمواْ بِحبلِ اللّهِ جمِيعا ولاَ تَفَرَّقُو اْ 6، ولاَ تَك ونُواْ
كَالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ واخْتَلَفُواْ مِن بعدِ ما جاءهم الْبينَات وأُولَئِكلَهم عذَاب عظِيم 7 ، و الْفِتْنَةُ أَكْبرَُ مِنَ
الْقَتْل 8 همچنين خداوند در قرآن مومنان را شديدا از قطع رحم نهي مي نمايد تا بدينوسيله نظام ها و
روابط ايجاد شده را (اعم از سببي، نسبي و ...) حفظ نمايد . فَهلْ عسيتُم إِن تَولَّيتُم أَن تُفْسِدواْ فىِ
. الْأَرضِ و تُقَطِّعواْ أَرحامكُ م 9والسلام علي من اتبع الهدي
1سوره مباركه حجرات، آيه ي 10
2سوره مباركه آل عمران، آيه ي 103
3سوره مباركه انعام، آيه ي 54
4والَّذِينَ استَجابوا لِرَبهِم وأَقَاموا الصلَاةَ وأَمرُهم شُورى بينَهم ومِما رزقْنَاهم ينفِقُونَ ، سوره مباركه شوري، آيهي 38
5تَعاونُواْ على الْبرِِّ و التَّقْوى و لَا تَعاونُواْ على الْاثْمِ و الْعدونِ و اتَّقُواْ اللَّه ، سوره مباركه مائده، آيه ي 2
6سوره مباركه آل عمران، آيه ي 103
7سوره مباركه آل عمران، آيه ي 105
8سوره مباركه بقره، آيه ي 217
9سوره مباركه محمد، آيه ي 22